Η ορνιθοπανίδα του Μενοικίου θεωρείται από τις σημαντικότερες της χώρας και περιλαμβάνει πάνω από το 1/3 των ειδών που απαντούν στην Ελλάδα. Στην σύντομη περιγραφή που ακολουθεί αναφέρονται μόνο τα είδη προτεραιότητας, τα οποία περιλαμβάνονται στο παράρτημα Ι της 79/409/ΕΟΚ, στις κατηγορίες SPEC 1, SPEC 2 και SPEC 3 καθώς και στον κόκκινο κατάλογο των πουλιών της Ελλάδας.
Ευρετήριο ειδών
Πελαργός ή λευκοπελαργός (Ciconia ciconia)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 2.
Είναι ο πιο κοινός πελαργός της χώρας μας. Διαχειμάζει στην Αφρική και έρχεται στην Ελλάδα την άνοιξη. Όταν μεταναστεύει δεν οργανώνεται σε σμήνη, αλλά ταξιδεύει ακατάστατα. Τοποθετεί τη φωλιά του, εκτός από τα δένδρα, σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις (καμπαναριά, κολώνες ΔΕΗ, καμινάδες, κ.λ.π.). Είναι πολύ κοινωνικό είδος. Τρέφεται με ψάρια, βατράχια, τρωκτικά, σκουλήκια, και σαλιγκάρια.
Αναγνώριση: Το μέγεθός του φθάνει το 1 μ. Το φτέρωμά του σώματος είναι λευκό και των φτερών μαύρο. Το ράμφος του είναι γυαλιστερό, μυτερό και κόκκινο. Κόκκινα είναι και τα πόδια του. Όταν πετάει έχει το λαιμό του τεντωμένο προς τα εμπρός. Την περίοδο του ζευγαρώματος κροταλίζει ρυθμικά το ράμφος του.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, Κόκκινος Κατάλογος Ε2.
Είναι ένα δειλό, μοναχικό πουλί. Αποφεύγει τους ανθρώπους και δεν κάνει τις φωλιές του κοντά σε κατοικίες, αλλά σε ερημικά παραποτάμια δάση, πάνω σε δένδρα. Μεταναστεύει την ίδια εποχή με τους υπόλοιπους πελαργούς. Επισκέπτεται τα ρέματα του Μενοικίου για την εξεύρεση τροφής. Τρέφεται κυρίως με ψάρια, αμφίβια, μικρά σπονδυλωτά αλλά και μεγάλα ασπόνδυλα.
Αναγνώριση: Ξεχωρίζει από το μαύρο γυαλιστερό του φτέρωμα. Μόνο το μέρος της κοιλιάς είναι λευκό.
Ασπροπάρης (Neophron percnopterus)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος V.
Μεταναστευτικό είδος. Πρόκειται για έναν μικρό γύπα. Τρέφεται με ψοφίμια και σκουπίδια. Συνήθως πετά σε ομάδες. Μπορεί να ζήσει σε μεγάλο εύρος βιοτόπων, από ψηλά βουνά έως έξω από πόλεις. Κατασκευάζει τη φωλιά του σε κοιλότητες βράχων και σε μικρές σπηλιές.
Αναγνώριση: Το σώμα του έχει μήκος 70 εκ. και το άνοιγμα των φτερούγων το διπλάσιο. Το σώμα, το κεφάλι, η ουρά και οι φτερούγες είναι άσπρες, με χαρακτηριστικό μαύρο τελείωμα. Στην αρχή της ζωής τους είναι γκριζωπά και στη συνέχεια ασπρίζουν.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, Κόκκινος Κατάλογος V.
Το όρνιο είναι ένας μεγάλος γύπας. Ζει σε ανοικτές ορεινές περιοχές. Πετά και τρώει σε ομάδες. Συνήθως αναπαράγεται σε αποικίες. Φωλιάζει σε βράχια και σπανιότερα σε δένδρα. Τρέφεται με ψοφίμια. Δυσκολεύεται να πετάξει εξαιτίας του μεγάλου βάρους, γι αυτό χρειάζεται πρώτα να τρέξει. Η ζωή του εξαρτάται άμεσα από την κτηνοτροφία. Έτσι η εγκατάλειψη της παραδοσιακής κτηνοτροφίας, καθώς και η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων αποτελούν τη σημαντικότερη απειλή του.
Αναγνώριση: Έχει το χαρακτηριστικό σχήμα του γύπα. Το χρώμα είναι καστανογκρί έως καστανοκίτρινο. Οι φτερούγες πολύ μεγάλες με μαύρες ταινίες στις άκρες. Το κεφάλι είναι άσπρο και γυμνό από φτέρωμα. Το μήκος του φθάνει το 1 μ. Το άνοιγμα των φτερούγων είναι τριπλάσιο.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3.
Είναι μεταναστευτικό είδος. Τρέφεται κυρίως με ερπετά (φίδια και σαύρες). Διανύει μεγάλες αποστάσεις για να βρει την τροφή του. Μπορεί να μείνει αιωρούμενος στο ίδιο σημείο εποπτεύοντας το έδαφος για θήραμα. Προτιμά τα πυκνά θαμνοτόπια. Φωλιάζει σε βραχώδεις θέσεις και σε δάση πλατύφυλλων. Τρέφεται αποκλειστικά με ερπετά που βρίσκει εύκολα στα ξέφωτα των δασών, αλλά και στις καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Αναγνώριση: Το μήκος του φθάνει μέχρι 80 εκ. Το χρώμα είναι ανοιχτό καστανό και λευκό στην πλάτη. Υπάρχουν καστανοκίτρινες κηλίδες στην κοιλιά. Τα πόδια στο κάτω μέρος είναι γυμνά και προστατεύονται από χονδρά λέπια. Τα δάχτυλα είναι κοντά και τα νύχια ισχυρά ώστε να συγκρατούν τα θηράματα.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος V.
Είναι από τους πλέον γνωστούς αετούς. Συνήθως πετάει πολύ ψηλά κάνοντας κύκλους, χωρίς να χτυπά τα φτερά του. Φωλιάζει σε βραχώδεις θέσεις και τρέφεται στις ορεινές χορτολιβαδικές εκτάσεις, στα αείφυλλα πλατύφυλλα και στα φαράγγια. Πετά πολύ γρήγορα και είναι ικανός να συλλαμβάνει πολλά είδη πουλιών στον αέρα. Τρέφεται και με μικρά άγρια θηλαστικά. Μπορεί όμως να επιτεθεί και σε μικρά κατσίκια ή αρνιά. Φωλιάζει στις ορθοπλαγιές του Μενοικίου.
Αναγνώριση: Είναι μεγαλόσωμο και δυνατό πουλί. Το μήκος του φθάνει το 1 μ. και το άνοιγμα των φτερών τα 2,5 μ. Τα ενήλικα έχουν σκούρο καφέ χρώμα με χρυσίζουσες αποχρώσεις στο πίσω μέρος του λαιμού.
Σταυραετός (Hieraaetus pennatus)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος V.
Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης. Στην αρχή της εποχής του ζευγαρώματος, τα ζευγάρια επιδίδονται σε εντυπωσιακές επιδείξεις. Ανυψώνονται με μεγάλη ταχύτητα βγάζοντας δυνατές κραυγές. Κατοικεί στα πιο αραιά τμήματα των δασών. Φωλιάζει πάνω στα δένδρα. Τρέφεται με μικρά τρωκτικά, μικρά πουλιά, βατράχια, σαύρες και φίδια .
Αναγνώριση: Είναι σχετικά μικρό πουλί (μήκος 50-60 εκ.) Το χρώμα του είναι καφέ και μερικές φορές κιτρινωπό στην κοιλιά. Στην κοιλιά έχει επίσης καφετί γραμμώσεις. Το ράμφος του είναι γαμψό και τα νύχια πολύ ισχυρά.
Σφηκοβαρβακίνα (Pernis apivorus)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ.
Καλοκαιρινός επισκέπτης. Είναι ημερόβιο αρπακτικό πουλί. Είναι εντομοφάγο, τρέφεται όμως και με σαύρες, αμφίβια, και μικρά τρωκτικά. Ζει στα ξέφωτα των δασών ή μέσα στα θαμνοτόπια των αειφύλλων και σε δάση φυλλοβόλων. Φωλιάζει σε δάση οξιάς. Εάν βρει ελεύθερες κουρουνοφωλιές τις χρησιμοποιεί ως δικές του φωλιές.
Αναγνώριση: Το σώμα της είναι λεπτό και τα πόδια αδύνατα. Το κεφάλι είναι πολύ μικρό, ενώ ο λαιμός είναι μακρύς. Η ουρά έχει μια ακραία ράβδωση σκούρου χρώματος.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος R.
Καλοκαιρινός επισκέπτης. Φωλιάζει σε βραχώδεις θέσεις, συχνά κοντά στο έδαφος. Ανεμοπορεί για πολλές ώρες κάνοντας κύκλους, χωρίς να κουνά τα φτερά. Πετάει άσκημα. Κυνηγά μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα.
Αναγνώριση: Μήκος 60-65 εκ. Όταν πετάει διακρίνεται από τις πλατιές φτερούγες, την πλατιά ουρά και τον πολύ κοντό λαιμό. Τα πόδια έχουν κίτρινους ταρσούς, χωρίς φτερά. Το χρώμα των ενηλίκων είναι ποικίλο, συνήθως καστανόμαυρο με λευκά στίγματα στην κοιλιά. Η ουρά και οι φτερούγες φέρουν ραβδώσεις.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 1, κόκκινος κατάλογος V.
Είναι ένα πολύ ευέλικτο πουλί, άφοβο και θορυβώδες. Δημιουργεί σμήνη αν και παρατηρούνται και μεμονωμένα ζευγάρια. Ζει κοντά σε καλλιέργειες. Προτιμά τις ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή ή χωρίς καθόλου βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με έντομα και θεωρείται επωφελές για τη γεωργία. Φωλιάζει συχνά κοντά σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις (παλιά σπίτια) σε κοιλώματα των βράχων.
Αναγνώριση: Το μέγεθος του σώματος είναι περίπου 30 εκ. Το αρσενικό έχει κυανοσταχτί κεφάλι και ζωηρά ερυθροκαστανή ουρά και ράχη. Η κοιλιά είναι χρώματος μπεζ, με σκόρπιες κηλίδες. Τα θηλυκά έχουν στη ράχη τους σκουροκόκκινες ραβδώσεις. Τα νύχια τους είναι λευκά.
Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Γεράκι, από τα πιο κοινά αρπακτικά της χώρας μας. Απαντάται όλο το χρόνο και ζει σε όλα τα οικοσυστήματα. Αποφεύγει τα μεγάλα υψόμετρα. Φωλιάζει σε βράχια, παλιά κτίσματα και σπανιότερα σε δένδρα. Μερικές φορές χρησιμοποιεί παλιές φωλιές άλλων πουλιών και κυρίως κουρούνων. Συχνά κάθεται σε στύλους ή φτερουγίζει ακίνητο στον αέρα ψάχνοντας για θήραμα. Τρέφεται κυρίως με τρωκτικά, πουλιά σαύρες, βατράχια και έντομα.
Αναγνώριση: Είναι μικρό πουλί. Το μήκος του είναι περίπου 35 εκ. Τα αρσενικά έχουν κεραμιδί χρώμα και γκρι κεφάλι με σκούρα στίγματα σε όλο το σώμα. Τα θηλυκά έχουν λιγότερο φανταχτερά χρώματα. Οι φτερούγες και η ουρά στις άκρες έχουν μαύρο τελείωμα.
Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Μεταναστευτικό είδος γερακιού. Συναντάται κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης σε ανοιχτά μέρη να κινείται πάντα σε μικρά κοπάδια. Τρέφεται με έντομα, μικρά ερπετά, αμφίβια αλλά και μικρά πουλιά.
Αναγνώριση: Είναι κατάμαυρο πουλί. Το ράμφος του είναι σχετικά κοντό.
Νανογέρακας (Falco columbarius)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ.
Είναι γεράκι που πετάει γρήγορα και ακανόνιστα. Ζει σε ανοιχτές περιοχές. Φωλιάζει στο έδαφος (σε μικρούς θάμνους, στη χλόη ή στο χώμα). Τρέφεται με μικρά πουλιά. Επειδή είναι δεινός κυνηγός έχει χρησιμοποιηθεί για το κυνήγι της τσίχλας. Έρχεται στο Μενοίκιο για να διαχειμάσει.
Αναγνώριση: Είναι μικρό γεράκι. Το μέγεθος του σώματος είναι περίπου 30 εκ. (το αρσενικό είναι μικρότερο από το θηλυκό). Το αρσενικό έχει σκούρα γκρι ράχη και ανοχτοκίτρινη κοιλιά με έντονες ραβδώσεις. Στην άκρη της ουράς έχει μια πλατιά μαύρη ταινία. Το θηλυκό έχει καφέ ράχη με πολλές εναλλασσόμενες καφέ και μπεζ ταινίες στην ουρά.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος K.
Είναι πολύ καλός κυνηγός. Επιτίθεται στη λεία του με κάθετες εφορμήσεις, κλείνοντας τις φτερούγες. Ζει στις ορθοπλαγιές των γύρω βουνών και στα ξέφωτα των δασών. Φωλιάζει σε βράχους και δένδρα. Είναι μεταναστευτικό πουλί. Τρέφεται με πουλιά ακόμη και μεγαλύτερου μεγέθους του (αγριόπαπιες, πέρδικες). Επίσης, τρέφεται με τρωκτικά, αμφίβια, κ.λ.π.
Αναγνώριση: Είναι μεγαλόσωμο πουλί. Το μέγεθός του φθάνει τα 45 εκ. Έχει χονδρό μαύρο μουστάκι, αρκετά στρογγυλεμένο. Τα ενήλικα έχουν σκούρα καφέ ράχη και γκριζόλευκη έως κίτρινη κοιλιά με σκούρες παράλληλες ραβδώσεις. Τα νεαρά άτομα έχουν σκούρα καστανή ράχη.
Χρυσογέρακας (Falco biarmicus)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος V.
Σπάνια εμφανίζεται στο Μενοίκιο. Όταν εμφανίζεται ζει στις γύρω ορθοπλαγιές. Φωλιάζει συνήθως στα βράχια και σπανιότερα στα γύρω δάση. Προτιμά ξερές, βραχώδεις ορεινές περιοχές. Δεν είναι το ίδιο καλός κυνηγός με τα άλλα γεράκια. Τρέφεται με μικρά πουλιά, που πιάνει στον αέρα, και μικρά ζώα.
Αναγνώριση: Έχει μήκος περίπου 40 εκ., με διπλάσιο άνοιγμα των φτερών. Μοιάζει πολύ με τον πετρίτη (είναι ανοιχτότερου χρώματος και έχει στενότερο μουστάκι). Η ράχη του είναι σκούρη καστανή και το στήθος λευκό με σκούρα στίγματα (στα νεαρά άτομα είναι πιο σκούρα καστανή). Η κοιλιά είναι υπόλευκη με αχνές καστανές ραβδώσεις. Το κεφάλι των αρσενικών είναι ξανθό και των θηλυκών γκριζοπράσινο.
Πετροπέρδικα (Alectoris graeca)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 2.
Απαντάται όλο το χρόνο. Φωλιάζει και τρέφεται στα ορεινά λιβάδια. Χαρακτηριστικό πουλί της υποαλπικής ζώνης, προτιμά τις βραχώδεις και πετρώδεις ηλιόλουστες νότιες πλαγιές, ψηλά, σχεδόν στα δασοόρια. Η δίαιτα της εξαρτάται από την εποχή του έτους και αποτελείται από φυτά και έντομα. Είναι πουλί που ζει στο έδαφος. Έχει νοστιμότατο κρέας για το λόγο αυτόν οι πληθυσμοί της έχουν μειωθεί από το έντονο κυνήγι.
Αναγνώριση: Μοιάζει πολύ με περιστέρι. Έχει μήκος σώματος 30-40 εκ. Στο λαιμό, έχει μια λευκή κηλίδα και ένα μαύρο περιλαίμιο. Έχει κοντή ουρά και στρογγυλεμένα φτερά. Κελαηδάει πολύ δυνατά και ο ήχος της είναι μεταλλικός.
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3, κόκκινος κατάλογος V.
Απαντάται σε μικρούς αριθμούς όλο το χρόνο και φωλιάζει. Συναντάται σε ανοικτές εκτάσεις και σε γεωργικές καλλιέργειες. Φωλιάζει στο έδαφος κρυμμένη στη βλάστηση. Πετάει χαμηλά και γρήγορα.
Αναγνώριση: Είναι στρογγυλωπό πουλί. Το μήκος της φθάνει τα 30 εκ. Μοιάζει με μεγάλο κοτόπουλο. Οι φτερούγες είναι κοντές και στρογγυλεμένες. Έχει χαρακτηριστικό ξανθόχρωμο κεφάλι, γκρι λαιμό και κοιλιά. Το αρσενικό ξεχωρίζει από μια σκοτεινή γραμμή πετάλου που σχηματίζεται στο στήθος.
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Πετάει γρήγορα και ευθύγραμμα. Κινείται συνήθως σε ζεύγη ή σε μικρές ομάδες. Τρέφεται στις αγροτικές εκτάσεις και στα λιβάδια. Φωλιάζει στα αείφυλλα πλατύφυλλα και στους θαμνώνες των φυλλοβόλων πλατύφυλλων και σε λόχμες.
Αναγνώριση: Είναι ένα μικρό περιστέρι. Το μήκος του είναι λιγότερο από 30 εκ. Το χρώμα της ράχης είναι ξανθοκαστανό. Η ουρά είναι στρογγυλή και στις άκρες λευκή. Στο λαιμό έχει μια κηλίδα με ασπρόμαυρες ραβδώσεις.
Πεπλόγλαυκα ή κλαψοπούλι (Tyto alba)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Απαντάται στην περιοχή του Μενοικίου όλο το χρόνο. Φωλιάζει σε φυσικές κοιλότητες δένδρων, σε βράχους ή σε τρύπες που άνοιξαν οι δρυοκολάπτες. Σε περιοχές με χαλάσματα μπορεί να κατασκευάσει τη φωλιά σε τρύπες. Η φωλιά είναι ένα ημερήσιο αναπαυτήριο. Συναντάται σε αγροτικές καλλιέργειες και σε κατοικημένες περιοχές, όπου φωλιάζει σε εγκαταλελειμμένα σπίτια-αποθήκες, στάβλους και καμπαναριά. Τρέφεται κυρίως με μικρά θηλαστικά.
Αναγνώριση: Το σώμα της έχει μήκος 35 εκ. Το κεφάλι είναι λευκό και έχει σχήμα καρδιάς με μεγάλα χαρακτηριστικά μάτια. Η ράχη είναι χρυσοκίτρινη και το στήθος και η κοιλιά λευκή ή σκουροκίτρινη. Δεν έχει φούντες στα αυτιά. Τα πόδια της είναι μεγάλα. Πετάει κυματιστά.
Καθεστώς προστασίας: SPEC 2.
Είναι αποδημητικό και νυχτόβιο πουλί. Καλοκαιρινός επισκέπτης. Απαντάται σε χαμηλά ανοιχτά δάση. Φωλιάζει σε κουφάλες δένδρων, κτίρια, παλιές φωλιές άλλων πουλιών. Τρέφεται κυρίως με έντομα και μικρά θηλαστικά. Θεωρείται πολύ ωφέλιμος για τη γεωργία.
Αναγνώριση: Είναι μια πολύ μικρή κουκουβάγια. Το μήκος της είναι μικρότερο από 20 εκ. Πάνω από τα αυτιά, έχει τούφες από φτερά, τα οποία όταν τρομάζει ανασηκώνονται. Το φτέρωμα είναι ανοιχτόχρωμο με πολλές σκουροκαφέ κηλίδες και γραμμές. Το κεφάλι είναι στρογγυλό και το ράμφος πολύ μικρό και γαμψό. Το όνομά του το οφείλει στο μονότονο ομώνυμο κρώξιμο (μοιάζει σαν να φωνάζει «Αντώνη»).
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3.
Είναι το μεγαλύτερο νυχτόβιο αρπακτικό της Ευρώπης. Βρίσκεται κυρίως σε βραχώδεις περιοχές με πυκνή βλάστηση. Ζει μοναχικός και φωλιάζει σε μικρές σπηλιές, σε μεγάλες κουφάλες και εγκαταλειμμένες φωλιές άλλων πουλιών. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και πουλιά ακόμη και μεγάλου μεγέθους. Απαντάται όλο το χρόνο.
Αναγνώριση: Το μήκος του φθάνει τα 70 εκ. Έχει δύο θυσάνους φτερών στα αυτιά. Τα μάτια του είναι μεγάλα χρώματος πορτοκαλί. Το φτέρωμά του είναι ανοιχτό ανοιχτοκαφέ επάνω, με καφετί κηλίδες και σκουρότερο κάτω.
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Απαντάται όλο το χρόνο. Αντίθετα με τις υπόλοιπες κουκουβάγιες είναι ημερόβιο πουλί. Κυνηγάει όμως μόνο την αυγή και το σούρουπο. Βρίσκεται σε ανοικτές εκτάσεις με δένδρα, στα όρια του δάσους και σε γεωργικές εκτάσεις. Φωλιάζει σε κουφάλες δένδρων, σχισμές βράχων, σε εγκαταλελειμμένα λαγούμια, αλλά και σε παλιά σπίτια και στάβλους. Τρέφεται κυρίως με έντομα και τρωκτικά.
Αναγνώριση: Είναι ένα πολύ όμορφο μικρό σχετικά πουλί. Το μήκος της φθάνει τα 25 εκ. Τα μάτια της είναι ιδιαίτερα μεγάλα. Το χρώμα του πτερώματος είναι καφετί-καστανό με πολλές ακανόνιστες κηλίδες. Το χρώμα της κοιλιάς είναι πιο ανοιχτόχρωμο.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος R.
Βρίσκεται στα πυκνά, δυσπρόσιτα δάση. Φωλιάζει στις κουφάλες των γέρικων δένδρων και τρέφεται κυρίως με μικρά θηλαστικά.
Αναγνώριση: Μοιάζει με την κοινή κουκουβάγια, μόνο που είναι μεγαλύτερο (μήκος 25 εκ.). Το κεφάλι του είναι στρογγυλό. Το πτέρωμα έχει σκουροκαφέ χρώμα. Έχει μεγάλα φρύδια, ανοιχτόχρωμο πρόσωπο με δύο μεγάλα ακίνητα μάτια. Στρέφει το κεφάλι του μέχρι και 180 μοίρες.
Μελισσοφάγος (Merops apiaster)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Καλοκαιρινός επισκέπτης. Συναντάται σε ανοιχτές εκτάσεις με θάμνους, αλλά και σε γεωργικές καλλιέργειες. Φωλιάζει στο έδαφος (σκάβοντας σε πλαγιές, αμμόλακκους). Τρέφεται με μεγάλα έντομα και μέλισσες, που τις συλλαμβάνουν ενώ πετούν. Αποφεύγουν το τσίμπημα της μέλισσας, χάρις στο μακρύ κεράτινο ράμφος, που κρατά μακριά και απομακρύνει το κεντρί, σκουπίζοντάς το σε κλαδιά. Αναγνώριση: Το μήκος του είναι περίπου 30 εκ. Η πλάτη είναι πορτοκαλί, τα φτερά, η ουρά και η κοιλιά είναι ανοιχτοπράσινα. Ο λαιμός είναι ζωηρόχρωμος κίτρινος. Πετά χαριτωμένα με ακίνητες τις φτερούγες.
Σταχτοτσικλιτάρα (Picus canus)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 3, κόκκινος κατάλογος R.
Απαντάται όλο το χρόνο. Φωλιάζει και τρέφεται σε μεικτά δάση πλατύφυλλων. Έχοντας διαφορετικές απαιτήσεις για ενδιαίτημα φωλιάσματος και τροφής, η Σταχτοτσικλιτάρα εξαρτάται από δάση με υψηλό βαθμό ποικιλότητας. Το Μενοίκιο προσφέρει αυτό το μωσαϊκό των ενδιαιτημάτων, που συνήθως βρίσκεται σε φυσικά μη διαχειριζόμενα δάση.
Αναγνώριση: Το μήκος του είναι περίπου 25 εκ. Το αρσενικό έχει κόκκινο μέτωπο.
Πρασινοτσικλιτάρα (Picus viridis)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 2.
Απαντάται όλο το χρόνο. Πετά χαμηλά κυματιστά. Τρέφεται κοντά σε μυρμηγκοφωλιές. Προτιμά τα φυλλοβόλα πλατύφυλλα δάση, στα οποία φωλιάζει σε κοιλώματα που ανοίγει η ίδια.
Αναγνώριση: Είναι μεγαλόσωμο πουλί. Το μήκος του σώματος φθάνει τα 30 εκ. Η πλάτη είναι σκουροκόκκινη και η κοιλιά λαδί χρώματος. Έχει μαύρα μουστάκια και το κεφάλι στα πλάγια είναι επίσης μαύρο. Το αρσενικό έχει μεγαλύτερο μουστάκι με κόκκινο κέντρο. Το κελάηδημα μοιάζει περισσότερο με γέλιο.
Μαυροτσικλιτάρα (Dryocopus martius)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ.
Απαντάται όλο το χρόνο και φωλιάζει. Συναντάται σε ώριμα μεικτά δάση πλατύφυλλων, αλλά και κωνοφόρων. Φωλιάζει σε δένδρα, σε ανοίγματα που ανοίγει η ίδια. Τρέφεται με μαλακούς καρπούς, με μυρμήγκια των δένδρων και με έντομα που βρίσκονται στους κορμούς των δένδρων. Για να τα συλλάβει δημιουργεί μεγάλες χαρακτηριστικές τρύπες.
Αναγνώριση: Είναι ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός δρυοκολάπτης (περίπου 47 εκ.). Το φτέρωμά του είναι μαύρο. Το αρσενικό έχει κόκκινο στέμμα. Το λοφίο είναι μικρό και δυσδιάκριτο. Το θηλυκό έχει μια κόκκινη κηλίδα πίσω από τον αυχένα. Το χρώμα των ματιών είναι κιτρινωπό.
Βαλκανοτσικλιτάρα (Dendrocopos syriacus)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ.
Απαντάται όλο το χρόνο. Βρίσκεται στα αείφυλλα και στα φυλλοβόλα πλατύφυλλα. Πολλές φορές προτιμά καλλιεργούμενες εκτάσεις ή γύρω από τους οικισμούς. Φωλιάζει σε δένδρα και τρέφεται με μαλακούς σπόρους και φλοιοφάγα και ξυλοφάγα έντομα.
Αναγνώριση: Έχει μεγάλες λευκές κηλίδες στους ώμους και μαύρο στέμμα. Η ουρά έχει λίγο λευκό χρώμα, όπως και οι φτερούγες. Δεν έχει τη χαρακτηριστική γραμμή στην περιοχή του αυτιού.
Μεσοτσικλιτάρα (Dendrocopos medius)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ
Απαντάται όλο το χρόνο. Φωλιάζει σε αειθαλή δένδρα σε μεγάλο ύψος από το έδαφος. Συναντάται στη χαμηλή ζώνη των φυλλοβόλων δρυοδασών και ιδιαίτερα στα μεικτά δάση γαύρου-δρυός. Τρέφεται με φλοιοφάγα έντομα που αναζητά πάνω στον κορμό, στα κλαδιά και στα φύλλα, μια και δεν έχει μεγάλες ικανότητες εκσκαφής.
Αναγνώριση: Το σώμα της είναι περίπου 20 εκ. Έχει ανοιχτοκόκκινο στέμμα, ενώ τα φτερά της σχηματίζουν ένα δυσδιάκριτο λοφίο. Το κεφάλι είναι λευκό στα πλάγια και έχει ένα πολύ στενό μαύρο μουστάκι. Το κάτω μέρος είναι λευκό με σκούρες γραμμές. Το χρώμα γίνεται βαθμιαία κόκκινο στην κοιλιά. Οι φτερούγες έχουν μεγάλες ασπρόμαυρες λωρίδες και λευκές κηλίδες στους ώμους. Το θηλυκό έχει πιο θαμπό χρώμα και στέμμα κόκκινο. Το κελάηδημα μοιάζει με δυνατό γέλιο.
Λευκανωτοτσικλιτάρα (Dendrocopos leucotos)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, κόκκινος κατάλογος R.
Απαντάται όλο το χρόνο. Βρίσκεται σε ορεινά δάση φυλλοβόλων. Τρέφεται κυρίως με έντομα, αλλά και σπόρους. Φωλιάζει σε κοιλώματα των δένδρων. Προτιμά λοφώδεις εκτάσεις με γέρικα ασθενή δένδρα, για να βρίσκει τα φλοιοφάγα έντομα.
Αναγνώριση: Το μήκος της είναι περίπου 25 εκ. Η ράχη της είναι ολόμαυρη και το ουροπύγιο λευκό. Το αρσενικό έχει λευκό μέτωπο και κόκκινο στέμμα. Η κοιλιά είναι λευκή με μαύρες ραβδώσεις στα πλάγιά της. Το λευκό χρώμα σταδιακά μεταπίπτει σε κόκκινο στα κάτω πτερύγια της ουράς. Υπάρχουν έντονες ασπρόμαυρες λωρίδες στις φτερούγες. Το θηλυκό έχει μαύρο στέμμα.
Κατσουλιέρης (Galerida cristata)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Απαντάται όλο το χρόνο και φωλιάζει. Συχνάζει κοντά σε κατοικημένες περιοχές και σε ξηρές ανοιχτές εκτάσεις, χορτολίβαδα και αγρούς. Φωλιάζει στο έδαφος, προστατευόμενος από τη βλάστηση ή τις πέτρες. Τρέφεται με έντομα και μικρούς σπόρους.
Αναγνώριση: Έχει μήκος 17 εκ. Χαρακτηριστικό τους είναι το μεγάλο και ανασηκωμένο λοφίο στην κορυφή του κεφαλιού. Το ράμφος είναι κυρτό και σχετικά μακρύ, ενώ η ουρά είναι κοντή. Το χρώμα της πλάτης είναι καστανό, ενώ η κοιλιά μπεζ με σκοτεινές ραβδώσεις. Τα φτερά στο άκρο τους είναι πορτοκαλί.
Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 2.
Απαντάται όλο το χρόνο. Φωλιάζει στο έδαφος και τρέφεται στα υποαλπικά λιβάδια, τους θαμνώνες φυλλοβόλων πλατύφυλλων και στα δάση πλατύφυλλων. Το χειμώνα συναντάται σε πιο ανοιχτές εκτάσεις και αγρούς.
Αναγνώριση: Είναι μικρό πουλί (15 εκ.) Η ουρά της είναι πολύ κοντή, χωρίς λευκό τελείωμα όπως στη σταρήθρα. Στα μάτια έχει δύο οριζόντιες γραμμές, που ενώνονται στον αυχένα. Έχουν πολύ λεπτό ράμφος. Κελαηδούν, όπως όλοι οι κορυδαλλοί, πολύ ωραία, ακόμη και όταν πετούν.
Σταρήθρα ή σιταρήθρα (Alauda arvensis)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Είναι αποδημητικό πουλί για τη βόρεια Ευρώπη, όμως στο Μενοίκιο απαντάται όλο το χρόνο. Βρίσκεται κυρίως στα ορεινά λιβάδια. Φωλιάζει στο έδαφος. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, τρέφεται με έντομα, ενώ εκτός αυτής, με διάφορες τροφές φυτικής προέλευσης.
Αναγνώριση: Μικρό πουλί (μέγεθος 18-20 εκ.). Το πίσω μέρος είναι καφέ με σκούρες ραβδώσεις και το μπροστινό είναι ανοιχτόχρωμο με πολλές ραβδώσεις. Η ουρά της είναι πολύ μεγάλη και έχει λευκό τελείωμα. Έχει όρθιο κοντό λοφίο. Το πέταγμά της είναι κυματιστό.
Σταυλοχελίδονο (Hirundo rustica)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Καλοκαιρινός επισκέπτης. Τρέφεται με έντομα και προτιμά χώρους εσταυλισμένων ζώων. Ζει σε μεγάλα κοπάδια. Η φωλιά του είναι πολύ χαρακτηριστική, από λάσπη και άχυρο, στα περβάζια των κτιρίων.
Αναγνώριση: Μικρό πουλί μήκους 20 εκ. Αναγνωρίζεται από τη διχαλωτή μυτερή ουρά του. Το χρώμα του στην πλάτη είναι μπλε, με ιριδίζουσες ανταύγειες. Η κοιλιά είναι υπόλευκου χρώματος με μια βαθυκύανη ταινία στο στήθος. Το χρώμα, στο μέτωπο και στο λάρυγγα είναι καφετί. Το πέταγμα του είναι πολύ γρήγορο και χαριτωμένο.
Μαυρολαίμης (Saxicola torquata)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Απαντάται όλο το χρόνο. Συναντάται στα ορεινά δάση. Φωλιάζει στο έδαφος ή σε πυκνή βλάστηση αείφυλλων πλατύφυλλων. Συναντάται στα λιβάδια αλλά και σε αγροτικές καλλιέργειες.
Αναγνώριση: Η φωνή του είναι πολύ χαρακτηριστική (σαν να τρίβονται βότσαλα). Είναι μικρό πουλί (μήκος 12-13 εκ.). Το αρσενικό είναι μαύρο στην κοιλιά με μια κόκκινη πιτσιλιά και με ένα λευκό σημάδι στο λαιμό. Το θηλυκό είναι καφετί με μαύρο κεφάλι.
Σταχτομυγοχάφτης (Muscicapa striata)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Είναι ο κοινότερος μυγοχάφτης. Καλοκαιρινός επισκέπτης, ο οποίος ξεχειμωνιάζει στην Αφρική. Φωλιάζει σε κουφάλες δένδρων και σε αναρριχώμενα φυτά. Βρίσκεται σε κράσπεδα του δάσους και τρέφεται με έντομα κατά την πτήση τους.
Αναγνώριση: Το μήκος του είναι περίπου 15 εκ. Το πτέρωμα στη ράχη είναι καφετί και στην κοιλιά λευκωπό. Έχει γκριζοκαφετιές ραβδώσεις. Το κελάηδημά του είναι συριστικό και έχει τη συνήθεια να χτυπά δυνατά τα φτερά του.
Δρυομυγοχάφτης (Ficedula semitorquata)
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 2, κόκκινος κατάλογος R.
Καλοκαιρινός επισκέπτης, που φωλιάζει σε κοιλότητες δένδρων σε παρόχθια δάση πλατύφυλλων (προτιμά τα πλατάνια). Ακόμη βρίσκεται σε ώριμα δάση δρυός και καστανιάς. Τρέφεται με έντομα που συλλαμβάνει σε όλα τα επίπεδα από τον υποόροφο έως την κόμη των δένδρων.
Αναγνώριση: Το μήκος του είναι περίπου 13 εκ. Η ράχη του είναι γκριζωπή και η κοιλιά του λευκή.
Καθεστώς προστασίας: SPEC 3.
Απαντάται όλο το χρόνο. Φωλιάζει και τρέφεται στα ορεινά δάση, στα υποαλπικά λιβάδια, σε βραχώδεις ανοιχτές εκτάσεις με θάμνους και μικρά δένδρα. Το βουνοτσίχλονο δεν αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές. Η διατήρηση του ενδιαιτήματός του σε καλή κατάσταση θα εξασφαλίσει την διατήρηση του είδους σε ικανοποιητικούς πληθυσμούς.
Αναγνώριση: Το κεφάλι και ο λαιμός είναι γκρι με μαύρες ραβδώσεις και η κοιλιά καφετί. Το ουροπύγιο του αρσενικού είναι πυρόξανθο με μαύρες ραβδώσεις.
Καθεστώς προστασίας: 79/409/ΕΟΚ, SPEC 2.
Καλοκαιρινός επισκέπτης, που φωλιάζει στο έδαφος, σε περιοχές με πυκνούς θάμνους και δένδρα ή σε καλλιεργούμενες εκτάσεις. Τρέφεται κυρίως με μικρούς σπόρους και έντομα.
Αναγνώριση: Το μήκος του σώματος είναι περίπου 16 εκ. Το χαρακτηριστικό του είναι ο κίτρινος λαιμός του. Η ράχη του είναι καστανή με μαύρες ραβδώσεις και το στήθος λαδί. Η κοιλιά του έχει καφετί χρώμα.
Κρασοπούλι ή αμπελουργός (Emberiza melanocephala)
Καθεστώς προστασίας: SPEC 2.
Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Συναντάται σε καλλιεργούμενες εκτάσεις με δένδρα και θάμνους. Φωλιάζει σε πυκνά χορτολίβαδα και σε χαμηλούς θάμνους. Τρέφεται με μικρούς σπόρους και έντομα.
Αναγνώριση: Το μήκος του είναι περίπου 17 εκ. Το χρώμα του είναι ομοιόμορφο πορτοκαλί στην πλάτη, το αρσενικό έχει κίτρινο το κάτω μέρος και το κεφάλι μαύρο.
